تومبان قري» تن پوش زنان همداني

« تومبان قري» تن پوش زنان همداني

همدان

گروه فرهنگ، كيان مهر احمدي_ استان همدان، يكي از استان هايي است كه تركيب جمعيتي زيادي در آن به چشم مي خورد. اقوام لر ، كرد و ترك در اين منطقه در كنار يكديگر زندگي مي كنند و ضمن آميختگي فرهنگي هر كدام خره فرهنگ هاي خود را حفظ كرده اند.

پوشاك :
پوشاك استان شامل تن پوش ,سرپوش وپاي افزار است .علارغم اينكه چهار محور فرهنگي در استان همدان قابل تميز است اما انواع وشيوه هاي پوشاك زنان ومردان مشابه بوده وسرتاپاي افراد راپوشش مي دهند.

بافت پارچه وكفشها بخصوص گيوه قبل از ورود اجناس خارجي يا انواع كارخانه اي آن در روستاها وآباديهاي استان متداول بوده وبخصوص گيوه هاي شهرستان ملاير كه آجيده ( ajide )ناميده مي شود جزو دست بافته هاي استان محسوب ميگردد.

سرپوش: شامل انواع كلاههاي پشمي و نخي است كه درطرحهاي گرد و ساده و رنگهاي نخودي ,خاكستري ومشكي ديده مي شود.اين كلاه ها، به نام كلاه نمدي يا كلاه كركي , لگني يا شاپو , بخارائي , گئچه بورك, دري بورك و ايپ بوركي ناميده مي شود. اين سرپوشهاي مردانه به فراخور فصل ,كار و مناسبت هاي مختلف به سرگذاشته مي شود.

تن پوش:عمده ترين تن پوش مردانه كه در تمام مناطق استان به نامهاي مختلف ديده مي شود,عبارت است از كونيك كه در زبان كردي «كراس» خوانده مي شود و پيراهني است با يقه آخوندي , كه تا پائين كمر كشيده شده است. اين پيراهن جلو باز اغلب از جنس كرباس است . جليقه , سرداري , شلوار يا شووال, دن يا قوا و كرك ( kark ) از ديگر تن پوشهاي مردانه در اين منطقه است.
پا پوش: در زمان هاي گذشته كه به علت كوهستاني بودن اين منطقه، محصولات ديگر نقاط كشور كمتر به اين استان راه مي يافت، پاي افزارهاي مردانه عبارت بود از چاروق كه در شهر اسدآباد به آن «آجي» گفته مي شد و رويه و كف آن از چرم گاو بوده است .
گيوه يا «كلاش» كه در نواحي ترك نشين به آن تخته جوراب نيز مي گفتند يكي ديگر از پاي افزارهاي اين منطقه است. رويه اين گيوه ها نخي وكف آن چرمي بوده كه گاه به جاي چرم از پارچه هاي كهنه فشرده نيز استفاده مي كردند .

از گالش نيز اغلب در فصل زمستان استفاده ميكردند و امروزه نيز مورد استفاده قرار مي گيرد.


پوشاك زنان :
سرپوش: سرپوشهاي زنانه در اين منطقه شامل چارقد, روبند, عرقچين و كل اياغي( kalayaqi ) يا «شّده» بوده است.

چارقد در مناطق كردنشين استان همدان، چون اسدآباد و تويسركان «سربين» يا سركي( serki ) ناميده مي شود. جنس آن معمولا از متقال, نجمه , اطلسي و ابريشم است.چارقد معمولاً به رنگ مشكي با گلها يا خطوط قرمز است.از روبند امروزه بسيار كم استفاده مي شود. درگذشته اغلب زنان هنگام رفت و آمد درمناطق شلوغ شهري از آن استفاده مي كرده اند .

عرقچين نيز كلاه زنانه اي از جنس متقال يا مخمل بوده كه زنان از آن در رنگهاي سفيد يامشكي استفاده مي كردند .زنان با ذوق روستائي گاه دور عرقچينهاي خود را باسكه يا اشرفي تزئين مي كردند. شّده نوع ديگري ازسرپوش زنانه است كه امروز ديگر در مراكز شهري ديده نمي شود. جنس شدّه ازابريشم و رنگ آن اغلب قرمز است و معمولاً زنان مسن آنرا به سر مي كنند.
.

تن پوش: تن پوش زنان استان همدان در گذشته نه چندان دور عبارت از پيراهني آستين دار جلوبسته بوده كه بلندي آن تا پائين كمر مي رسيده است . يقه اين پيراهن گرد و با سه دگمه در جلو سينه بسته مي شده است .به اين پيراهن كونيك يا كراس مي گفتند .روي كراس، زنان جوان يا افراد متمول جليقه يا كلنجه هائي برتن ميكردند كه اغلب از جنس ساتن يا مخمل بود و حاشيه هاي آن بانوارهاي رنگي يا سكه تزئين مي شد.

( patul )تن پوش ديگر زنان تومبان يا پاتول بوده كه زنان آن را زير دامنهاي چين داركوتاهي كه به آن شوال قري يا قرقره تومبان گفته مي شد ميپوشيدند .جنس تومبان قري متقال يا كودري بوده ودر رنگهاي سفيد يا آبي استفاده مي شده است .

در فصول سرد سال زنان ازكت هائي مردانه كه معمولاً پشمي يا مخملي است استفاده مي كنند. اين كت ها آرخالق ناميده مي شود و هنوز هم روستائيان همدان از آن استفاده مي كنند.

زنان به هنگام كار در مزرعه يا فعاليتهاي دامداري نيز پيش بندي متقالي بنام دوش لوق( dusloq ) را استفاده مي كردند.

پاپوش:پاي افزار زنان كه تمام قسمتهاي آن از جنس چرم بوده بوتون,جرباشماق ,نلك( nalak ) يا پاله ناميده مي شده است .نوع ديگر پا پوش زنان كه ساغري ناميده مي شد رويه اي بافته شده از ريسمان وكفي چرمي داشته است .ارسي كفش پاشنه داري بوده كه شكل رسمي تري داشته واغلب در مراسم ومناسبتها پوشيده مي شده است .گالش نيز در زمستان يا هنگام كار مورد استفاده قرار مي گرفت.


امروزه زنان روستائي وشهري پاي افزارهايي تقريباً مشابه ومنطبق بر مدلهاي روز به پا مي كنند.